Tổng hợp những tranh luận cũ của tôi về Bitcoin – Phần 7 - Crypto Philosophy

*** Những đoạn comment sau đây tổng hợp những phản biện của tôi nhiều năm trước về Bitcoin trong cái thời điểm mà câu cửa miệng của cộng đồng đối với tiền mật mã là lừa đảo, đa cấp, vô giá trị,… chứ không phải nhận được thái độ im lặng như thời bây giờ 2020-2021 ***

Thông thường về Bitcoin sẽ chia ra 3 phe: ngờ vực, tin tưởng và không quan tâm, kẻ tin sẽ toàn nhào vào đọc tin hồng tô thắm, kẻ ngờ vực sẽ ra sức chê trách và hù dọa… tôi không thuộc cả 3 phần ấy tôi chỉ thích phân tích về nó mặc nhiên cho số phận nó sẽ đi về đâu, cái quan trọng là mình sẽ hiểu biết được những gì qua những hiện tượng này. Tôi cũng không biết tương lai của Bitcoin sẽ ra sao và cũng không quan tâm lắm việc ấy nhưng tôi sẽ dành thời gian cắt tỉa tạo hình lại những lập luận của bạn như sau:

1. “thực tế là, Bitcoin trở thành một kênh để đầu cơ, mua đi bán lại để kiếm lời, hơn là sử dụng đúng với mục đích của nó, là đồng tiền số”

Than phiền về việc người mua Bitcoin mục đích là để đầu cơ đầu tư… thay vì sử dụng nó như công cụ thanh toán hoặc nghiên cứu công nghệ đằng sau Bitcoin. Đấy là một than phiền không cần thiết, việc đầu cơ vào bất kỳ thứ gì cũng chỉ dẫn đến 2 trường hợp thất bại hoặc thành công, có thể rằng đầu cơ bất động sản, vàng, đá quý, iphone mới, công nghệ mới… bị vỡ lỡ và thất bại nhưng cũng có thể thành công và thu lợi. Đấy là tùy khả năng của người đâu tư chuyên nghiệp không thể phê phán hay khuyến khích họ được, thắng họ cũng không chia cho mình mà thua mình cũng không chịu cho họ, họ tự chịu trách nhiệm về việc họ làm.

2. “Tiền phải được in ra theo giá trị của nền kinh tế… không thể thành hiện thực.”

Không ai bảo bạn rằng tiền phải in theo giá trị của nền kinh tế cả, ngày xưa người ta dùng vàng, bạc, đồng… làm tiền hoặc in tiền giấy theo bản vị vàng dự trữ của quốc gia… làm gì quan tâm nền kinh tế còn lại như thế nào, họ có bao nhiêu trữ lượng thì chỉ được dùng bấy nhiêu đó để in tiền, nếu số vàng là giữ nguyên hoặc sản xuất quá chậm so với kích thước của số hàng hóa còn lại được tạo ra quá nhiều -> vàng giảm phát, vàng sẽ tăng giá trị trong các giao dịch khi số lượng hàng hóa thừa mứa trong khi vàng lại quá ít.

Bitcoin sản xuất bằng năng lượng đầu vào là chủ yếu, chi phí tiền điện bao nhiêu chi phí tạo Bitcoin bấy nhiêu, giá trị sức lao động của những người làm trong ngành nghề này chủ yếu là đảm bảo tạo đủ năng lượng để mà giải mã để được Bitcoin, nếu bạn không ngồi trên một chiếc máy đạp điện để tạo ra điện chạy việc đào coin thì bạn có thể bỏ tiền túi, hàng hóa, than đốt… ra để lấy về năng lượng mà cung cấp cho việc khai thác Bitcoin.

Bitcoin suy cho cùng cũng chỉ để đem đi giao dịch, tạo ra Bitcoin cũng không phải ngồi đó mà ngắm mà là đem ra mua 1 món hàng nào khác phù hợp với nhu cầu của bạn. Người ta muốn sở hữu Bitcoin thì cứ bán món hàng đó cho bạn họ sẽ được Bitcoin mà bạn đã khai thác thế thôi.

3. “Đừng nói với tôi, sau này sức lao động của bạn được trả bằng Bitcoin… bạn có dám nhận 1BTC mà công ty trả cho bạn không?”

Bạn cho rằng giới hạn sản xuất của một món hàng khiến cho giá trị sức lao động của bạn cũng bị giới hạn? Tức là ngân hàng buộc phải in tiền liên tục khi người ta đi làm liên tục? Khi ngân hàng không in thêm tiền thì người ta không thể lao động thêm sản phẩm? Bạn đang bị rối loạn giữa các khái niệm tách bạch đấy. Khi bạn tạo được một hàng hóa mới bằng sức lao động của chính bạn cho công ty, món hàng ấy nếu bán được thì người mua họ sẽ phải trả cho bạn bằng một số lượng Bitcoin tương ứng. Nếu số lượng Bitcoin bị giới hạn thì rõ ràng nó sẽ tăng giá (giảm phát) theo thời gian khi mà số hàng hóa bạn tạo ra thêm nhiều nhưng số Bitcoin lại giữ nguyên.

Bitcoin chẳng qua cũng chỉ là một dạng vàng ảo, nó giữ một số đặc tính như vàng (không thể in thêm khi ai đó muốn…) làm 1 kênh chứa giá trị an toàn cho giới đầu tư thay vì dùng vàng, họ phải chở vàng đi khắp thế giới nhưng giờ dùng vàng ảo thì không phải chuyên chở gì cả, chỉ tốn 1 chi phí nhỏ để chuyển một đống vàng nhanh chóng không ai cản trở được.

4. “Nếu Bitcoin là tiền, thì bitcoin phải được tạo ra từ giá trị của bạn, không ai dùng tiền để mua “tiền” cả. Và giá trị của tiền, phải ổn định và được bảo lãnh.

Hơn nữa, nếu Bitcoin là tiền, Bitcoin phải có giá trị ổn định, (quy đổi dựa vào một cái gì đó – Như tiền, là dựa vào sản lượng hàng hóa) thực tế, giá Bitcoin thay đổi chóng mặt, lên xuống bất thường theo từng phút. Vậy làm sao có thể thanh toán bằng Bitcoin được. Trong thực tế không có đồng tiền nào có giá trị thay đổi liên tục như vậy. Nói như đùa, Ví dụ bạn muốn bán một chiếc điện thoại với giá X BTC, nhưng chỉ cần nán lại vài phút thôi, hoặc trễ thanh toán vài phút là giá nó đã thay đổi. Vậy, ai dám giao dịch đây?”

Lập luận rằng giá trị của Bitcoin không đáng tin vì sự thay đổi giá trị và giá của nó biến động khó lường thì đi tìm một loại hàng hóa duy nhất khác để chứa đựng giá trị tài sản và của cải của chính mình mới mong muốn giá trị ấy sẽ vững yên và cố định là một điều ngốc nghếch. Như bất kỳ hàng hóa nào khác Bitcoin (vàng, đất, lúa, thép…) nó cũng sẽ phải thay đổi giá trị liên tục trong từng khoảnh khắc, điều ấy phụ thuộc vào sức sản xuất của người chế tạo ra sản phẩm hàng hóa. Vàng đào khó thì tốn sức => giá trị tăng; đào dễ đỡ tốn sức => giá trị thấp… đấy là “giá trị” nội tại trong sản phẩm không phải giá cả, giá trị đó nó thay đổi liên tục vì điều kiện đầu vào thay đổi liên tục vì thiên tai gió mùa bệnh tật… chứ chả có cái ngữ cố định “giá trị” hết năm này sang nắm khác đều đều cũng như một vì bạn và mọi người muốn như vậy.

Giá trị của tiền chưa chắc đã cần sự ổn định so với những món hàng khác, tôi nói thật với bạn biên độ giao động của nó đôi khi đó mới là sự ổn định tự nhiên còn sự ổn định mà bạn thấy của tiền giấy lại chính là ảo ảnh nhân tạo. Tôi ví dụ thế này giữa tiền giấy và vàng: Trong vòng 10 năm qua ngân hàng nhà nước bị yêu cầu phải in tiền làm sao mà 100K VND vẫn mua được 10 ổ bánh mỳ vào năm thứ nhất đến năm thứ mười, tức là ngân hàng sẽ để ý rằng cứ hễ cung bánh mỳ tăng là họ tăng in tiền, bánh giảm là họ giảm in tiền, cán cân giữa bánh mỳ và tiền giấy là ngang nhau qua các thời kỳ, dù cho năm thứ nhất người ta sản xuất bánh mỳ rất khó khăn đến năm thứ 10 người ta sản xuất bánh mỳ dễ dàng và hàng loạt số tiền giấy vẫn giữ nguyên sự ổn định như vậy, cứ vác 100k VND ra đường là lấy 10 ổ bánh mỳ. Nhưng vàng, bạc, kim cương… thì đâu có như vậy, giả định 1 đồng xu vàng mỏng năm thứ nhất lúc bánh mỳ còn khó sản xuất nó mua được 10 cái bánh mỳ, giá xu vàng năm đó cũng xêm xêm 100K VND, nhưng ngày qua ngày vàng càng ngày càng khó khai thác, bánh mỳ càng ngày càng công nghiệp hóa dễ sản xuất đến mức độ 1 cái nhẫn ấy nhưng năm thứ 10 mua đến 100 ổ bánh mỳ, vậy bạn có gọi loại tiền xu bằng vàng đó là không ổn định không? hay sự không ổn định đó lại là sự hài hòa của kinh tế còn sự ổn định nhân tạo từ tiền giấy lại là không ổn định?

Quay lại với Bitcoin, giá Bitcoin dao động trong những khoảnh khắc ngắn dựa theo những biến chuyển trong từng trường hợp cá biệt nhau trên khắp thế giới, nhưng về bản chất là nó cũng sẽ như xu vàng đã nói ở trên với sự ổn định tự nhiên giữa các hàng hóa với nhau trên thị trường chứ không phải là sự ổn định nhân tạo từ sự gượng ép của con người.
Lên mạng báo giựt cái Tít lớn: “Bitcoin giảm giá sâu từ 20k USD xuống 6k USD: Nhiều người nhảy lầu!” Theo bạn thì Giá của Bitcoin mà tít báo trên đưa ra dựa vào thông tin nào mà biết? Khi đọc giá của Bitcoin trên là tổng hợp từ tất cả các sàn giao dịch lớn nhất thế giới lọc ra, nhưng các sàn ấy lấy đâu ra con số đó? Nó dựa vào giá bán-mua trong giao dịch gần đây nhất xảy ra trên sàn (ví dụ tính trung bình trong 1 phút đó có bao nhiêu giao dịch và giao dịch giá như thế nào) để tìm ra giá bán-mua của 1 phút đó. Thế là cái giá đó là giá của 2 bên mua bán đó thỏa thuận với nhau mà giao dịch trong khoảnh khắc đó, ai nói đó là giá chung của Bitcoin được? Bọn họ chỉ giao dịch với nhau 0.1 BTC chẳng hạn với giá 6kUSD/1BTC, trong khi đó số Bitcoin còn lại vẫn nằm trong tay của những người khác mà họ chẳng bao giờ chịu bán với giá 6kUSD/1BTC thì sao có thể nói giá Bitcoin sao biến động quá trong khi tổng sổ hàng hóa đó vẫn còn nằm yên chưa chịu bán, bạn cứ tưởng tượng bạn đang nắm trong tay 10.000 Bitcoin và bạn ngồi yên xem tivi, ở 1 trung tâm giao dịch cách đó nửa vòng trái đất 2 thằng cốt đột ở ĐNÁ đang giao dịch nhau có 0.01 Bitcoin với giá 1kUSD/1BTC thì chẳng lẽ giá 10.000 Bitcoin của bạn sẽ bị biến động và tụt lên tụt xuống y như 2 thằng cốt đột đó đang thỏa thuận cùng nhau?
Chưa kể đến việc làm của cá mập và đồng bọn, bọn nó bán tháo liên tục số Bitcoin mà bọn nó có ra ngoài khiến cho dân chúng xôn xao cả lên cũng kéo nhau đi xả hàng hay người thông minh lúc ấy lại nhảy vào mua hàng… thực tế nó chỉ phản ánh được giá Bitcoin của bọn cá mập, giá tụt không phanh đó là phản ánh giá trong mắt của đám cá mập đối với số coin của mình đã bán tháo. Nó không phản ánh được giá Bitcoin của tất cả người người còn lại nắm giữa Bitcoin mà không giao dịch.
Tôi hỏi bạn, vàng trên thế giới giá đang 1tỷ VND/1kg vàng, tôi với bồ tèo của mình giả bộ bán cho nhau giá có 1trVND/1kg thì cái giá 1tr đó phản ánh cái gì?
Vì vậy một khi bạn không bán món hàng bạn đang giữ thì giá của nó chỉ có ý nghĩa khi nó đã được bán mà thôi.

5. “Và theo định nghĩa 1, là Bitcoin có giới hạn, nó không thể sinh ra sau khi bị khai thác hết, theo tuyên bố của Satoshi Nakamoto – ít nhất là vậy, mặc dù không có cam kết gì (Có ai biết ổng là ai đâu mà cam với kết)”

Nó là phần mềm mã nguồn mở, mọi thứ đều được công khai từ người đào đến người dùng và lập trình viên đều biết họ đang làm gì, còn Satoshi thì đã rút lui từ sớm không còn liên quan gì nữa.

6. “Vàng có giá trị sử dụng, còn Bitcoin thì không. Người ta công nhận sắc đẹp của vàng, vàng dùng để trang sức. Đặc tính hóa học của vàng, có giá trị trong công nghệp, công nghệ, điện tử. Vàng có tính ứng dụng cao như thế, nhưng vì hiếm, nên nó đắt.”

Thưa bạn, cái này ta cần nắm rõ kinh tế học cũ phân biệt giữa giá trị sử dụng, giá trị, lao động và giá cả. 1 thứ có giá trị khi nó có giá trị sử dụng + lao động. Giá trị của vàng không nằm ở chổ nó làm được những gì mà nằm ổ chổ làm được bao nhiêu mới có vàng (bất kỳ hàng hóa nào cũng thế) 100kg bạc và 1kg vàng bạn so sánh giá trị nó thông qua cái gì? là so sánh đặc tính hóa học, công nghệp, công nghệ, điện tử…? Hay so qua việc để có 100kg bạc và 1kg bàng cái nào tiêu tốn sức lao động nhiều hơn? Công việc mua bán giao dịch hàng hóa của con người thực chất chỉ là việc trao đổi công sức lao động của bọn họ mà thôi, khác nhau là người này chi nó vào vật thể này, hình thù này… còn người kia chi phối nó vào vật thể kia, hình thể kia… thể nên lấy giá trị sức lao động bên trong món hàng là chính xác nhất. Thế giá trị của Bitcoin thì sao, người ta có phải lao động để có nó không hay không cần làm gì cũng có? Đấy là mặt thứ nhất của Bitcoin đã chứng minh, phải làm thì mới có ăn, không thể nào Bitcoin có được mà không qua việc đào cả, nếu không cần tốn công mà đào được Bitcoin thì Bitcoin sẽ không có giá trị dù cho nó có cái gì hay ho đi chăng nữa (như kiểu tôi bán cho bạn 100kVND oxy trong không khí bạn vui lòng hít đi, bạn có chịu không khi tôi không bỏ tý sức lao động nào trong ấy mặt dù oxy rất quan trọng đối với bạn, nếu tôi bỏ công ra nén oxy vào bình thì có thể bạn chịu)

Việc tiếp theo là giá trị sử dụng, thực tế mà nói bất kỳ thứ gì trên đời này tồn tại đã có tính chất riêng biệt so với những thứ khác thì cũng đều có giá trị sử dụng cả, quan trọng là con người có thấy được và có dùng được hay không mà thôi, dù là vàng cứng để trang sức hay vàng dẻo để bón cây chúng đều có giá trị sử dụng va vai trò trong tự nhiên khác nhau, thậm chí một chất nào đó vô cùng xa lạ ở 1 phương xa trong vũ trụ mà con người chưa biết đến nó cũng không thể nào là một thứ vô dụng, vì nó nằm trong thế giới vật chất này là nó phải có sự tương tác với thế giới vật chất này. Với Bitcoin, một thứ được con người tạo ra với những đặc tính riêng biệt mà không một vật chất nào khác có thể đáp ứng, tại sao lại không có giá trị sử dụng? Vì nó vô hình nên nó mới chuyển được đi nửa vòng trái đất mà tốn chi phí ít, vàng không đáp ứng được việc ấy. Vì nó là hệ thống mật mã nên nó không thể bị can thiệp như tiền nhà nước in, vì nó và những đặc tính mà lập trình đã thiết kế cho nó sao nó lại không có giá trị sử dụng được? Khi nào con người không còn cần dùng nó vào bất kỳ việc gì thì nó mới không có giá trị sử dụng bạn ơi.

7. “Bitcoin là cổ phiếu”

Thật ra nó là hàng hóa, như nhân vật game, như cái logo, như cái software… nó ảo mà muốn có nó thì phải bỏ công sức ra để đạt lấy. Mua nó về là sở hữu nó còn chuyện sau này nó tăng giá hay giảm giá để bán lại đó là chuyện của thị trường mua bán sau này sẽ khác so với bây giờ ntn. Còn cố phiếu là chuyện khác.

8. “Bitcoin là hàng hóa, và bạn lại mất công một lần nữa giao dịch để sử dụng”

Bitcoin là hàng hóa là chắc chắn rồi, nó giống tiền chẳng qua ở việc có thể cắt nhỏ ra thành 100tr phần nhỏ hơn để sử dụng, có thể chuyển nó qua network, có giá trị, có thị trường mua bán,… đó chỉ là một số đặc tính kèo theo của nó chứ về bản chất nó là hàng hóa, là tài sản, là của cải… chứ không phải tiền tệ như tiền giấy mà trong những năm qua con người sử dụng.

Không giống như loại tiền tệ mà chúng ta đang sử dụng ở chổ in ra mà không dựa trên cái gì cả, nó giống với tiền tệ trong quá khứ lúc vẫn còn dùng vàng, đồng, bạc… để làm tiền vì nguồn cung có giới hạn, giống với tiền tệ hiện đại ở chổ đặc tính network như đã nói bên trên. Nó là 1 phiên bản loại bỏ cái dở của tiền nhân đúng với quy tắc phủ định của phủ định, tiền vàng phủ định trao đổi hàng hóa cho nhau, tiền giấy phủ định tiền vàng, tiền điện tử phủ định tiền giấy.

9. “Rồi sẽ có phiên bản mới tốt hơn giật lấy vị trí vua của Bitcoin”

Chả hiểu lấy cái gì làm tiêu chuẩn cho ngôi vị với cả vương miện? BTC, ETH, BCH… đều đại diện cho những lý tưởng riêng của chúng.
-Tờ 500k sẽ là kẻ có vương miện? Trong khi tờ 20k giá trị ít hơn thì là không vương miện?
-Tổng số tờ tiền 20k nhiều hơn 500k chứng tỏ nó phổ biến hơn trong thị trường thì 20k sẽ có ngôi vị?
-Hay do Bitcoin không đứng nhất vì bắt đầu bằng chữ B một đồng tiền khác bắt đầu bằng chữ A sẽ đứng đầu?
Đồng tiền Altcoin sau có thể có nhiều tiện ích sử dụng hơn, ẩn danh hơn, mã hóa hơn, giá cả có thể tăng hơn, vốn hóa thị trường có thể lớn/bé hơn, hay số lượng đồng nhiều/ít hơn… giá trị sử dụng có thể thêm thắt/lược bỏ, khối lượng giao dịch trong 1 khung giờ ít/nhiều hơn, % tốc độ tăng trưởng cao/thấp hơn… tất cả đều không thế thay đổi một sự thật không thể thay đổi và chối cãi đó là chũi khối số cái Blockchain của Bitcoin mãi mãi là dài nhất lâu đời nhất và đầu tiên xuất hiện nhất… Đấy là cái thông số không bao giờ có thê thay đổi: “Bitcoin là hòn đá tảng của cả thị trường tiền mật mã đang được xây dựng lên!”

“Lá non mà đòi lấn át ngôi vương của rễ sâu?”

10. Giá trị và năng lượng của việc đào Bitcoin

1 hàng hóa như Bitcoin (hay bất kỳ hàng hóa nào khác trên thị trường hàng hóa) đều có 2 mặt, “giá trị” và “giá trị sử dụng”. Ở đây chúng ta bàn về “giá trị” hay chi phí thật sự của việc chế tạo ra 1 Bitcoin. Giá trị chỉ có ý nghĩa khi đứng trước giá trị và đứng giữa những giá trị với nhau, bản thân chúng mới thấy mình và mọi giá trị khác có giá trị. Bạn chỉ có thể đo giá trị của quả táo bằng giá trị của quả cam, quả trứng… Làm sao có thể đo giá trị bằng đơn vị nào khác, ví dụ ta đo tốc độ bằng mét vuông, con đường bằng kilogam, con gà bằng kilomet, giá trị bằng usd?
Kinh tế học hiện đại hiện nay chỉ là đo giá trị dựa vào cái biểu hiện cung cầu bên ngoài của giá cả (USD, Vàng, Bitcoin…) hàng hóa, tất nhiên trong những điều kiện tuyệt đối không có râu ria ảnh hưởng thì giá cả nó có thể bằng giá trị.

2 Tuy giá trị chỉ có thể đo bằng giá trị nhưng nguồn gốc của giá trị là lao động mà ra cho nên mới có thể tính từ sức lao động đã tiêu tốn mà ra được giá trị. Trên thực tế việc sản xuất một đồng Bitcoin chủ yếu là tự động hóa (hay trong tương lai của bất kỳ hàng hóa nào khác cũng tương tự chúng sẽ đều được robot tự động hóa sản xuất), năng lượng đi vào đầu vào và sản phẩm đi ra đầu ra, rất ít có hoạt động lao động gì thêm ở việc sản xuất. Do đó năng lượng chính là giá trị của nền kinh tế tương lai, và lao động chính của con người chính là chế tạo ra năng lượng để mà sử dụng trong bất kỳ công việc ngành nghề sản xuất nào. (Bạn có tin AI có thể tự sản xuất âm nhạc?)

Vậy là con người đã dùng sức lao động của mình để tạo ra năng lượng. Tuy nhiên sức lao động ở đây phải có yếu tố xã hội, vì một cá nhân không thể sản xuất ra 2 hàng hóa và trao đổi lẫn nhau cho chính mình, chính yếu tố xã hội xen vào trong này và đẻ ra cái gọi là tiêu hao sức lao động “có tính xã hội”. Tức là bạn làm ra 1 đồng Bitcoin trong 1 ngày tuy nhiên xã hội của bạn lại nói rằng bạn làm quá kém, trung bình làm 1 đồng Bitcoin ấy chỉ tốn có nửa ngày. Do đó chi phí năng lượng cho việc sản xuất của bạn không đại diện được cho giá trị 1 đồng cho toàn bộ khối hàng hóa Bitcoin còn lại. (nó chỉ đại diện cho tình hình sản xuất của 1 mình bạn)

Và cái đại lượng giá trị của 1 đồng Bitcoin mà có thể đại diện cho toàn bộ khối hàng hóa Bitcoin ấy không bao giờ là bất di bất dịch, nó sẽ thay đổi tùy thuộc vào trình độ sản xuất của từng thời kỳ.
Quá khứ: 1 Bitcoin làm ra tốn 1 kWh là trung bình trong xã hội
Hiện tại: 1 Bitcoin làm 1/2 kWh là trung bình trong xã hội
Vì một lý do nào đó chế tạo Bitcoin dễ dàng hơn (máy đào siêu tinh vi chẳng hạn), chỉ tốn có 1 vài phút để làm ra 1 đồng với mức năng lượng ít, như thế giá trị sức lao động trong 1 Bitcoin của bạn sẽ chả có bao nhiêu cả.
Hoặc một lý do nào đó đào Bitcoin trở nên khó khăn hơn (hạn hán, tai ương, bệnh tật, chiến tranh, cạn kiệt, tài nguyên…) tốn cả tháng trời mới sản xuất được một ít năng lượng và dùng để đào ra được 1 ít Bitcoin như thế giá trị sức lao động trong 1 đồng Bitcoin lúc này là rất cao.
Cao là sao? Là lúc này giá trị của cái đồng Bitcoin đứng trước các hàng hóa khác đang muốn so đọ giá trị với nó ví dụ cái ghế nhựa hay con dao, cái chảo… sẽ tỏ ra chiếm ưu thế hơn, cao giá trị hơn. và bạn cũng thấy đó, chuyện đó là chuyện giữa những giá trị hàng hóa so đọ với nhau, làm gì có một cách nào đo được việc ấy ngoài bản thân giá trị? Cái kinh tế học hiện đại đang làm đó là nhìn vào cái biểu hiện bên ngoài của vấn đề, cách giải thích của nó dựa trên lượng cung và lượng cầu, nó thấy rằng Bitcoin đang trở nên khan hiếm và tăng giá cả lên, và thông qua cái giá cả đó người ta tưởng tượng rằng giá trị đang tăng lên nhưng thực ra đó là phân tích ngược hướng vector, chuyện cơ bản bản chất bên trong nó thay đổi do đó nó mới biểu hiện ra để cho bạn thấy chứ không phải ngược lại.