Tổng hợp những tranh luận cũ của tôi về Bitcoin - Crypto Philosophy

*** Những đoạn comment sau đây tổng hợp những phản biện của tôi nhiều năm trước về Bitcoin trong cái thời điểm mà câu cửa miệng của cộng đồng đối với tiền mật mã là lừa đảo, đa cấp, vô giá trị,… chứ không phải nhận được thái độ im lặng như thời bây giờ 2020-2021 ***

Bitcoin là cái khỉ gì? Đọc nhiều và rất nhiều vẫn không hiểu nó là cái gì?

Bitcoin. Mới đầu, có một người đã sáng tạo ra “cách tạo ra hệ thống tiền tệ Bitcoin” -> sau đó anh ta đem “cách tạo ra hệ thống tiền tệ Bitcoin” này lên trình ra trước công chúng mạng. -> thấy hay nên công chúng mạng đem ra ứng dụng tạo ra hệ thống Bitcoin hiện nay.
Tức là về mặt can thiệp anh chàng đã sáng tạo kia chỉ sáng tạo ra công thức cách thức mã học… Giống như là sáng tạo ra thuật toán hay một hàm số. Và công chúng đã lấy ý tưởng đó đem đi làm ra các công cụ xây dựng hệ thống Bitcoin (máy chủ+máy con) và phần mềm này là mã nguồn mở nên cũng hoàn toàn công khai không có chèn gián điệp hay trình điều khiển cổng hậu gì gì khác… Trong cái phần trình bày “cách tạo ra hệ thống tiền tệ Bitcoin” của mình, đương nhiên công chúng đã xem xét rất kỹ lưỡng rằng cái “cách tạo ra hệ thống tiền tệ Bitcoin” đó không thể nào chủ nhân của nó hay bất kỳ ai can thiệp vào được nên mới chọn ý tưởng đó để triển khai. Tức là Bitcoin được xây dựng bởi vì và chỉ khi nó đạt được các yêu cầu mà nó đã từng đề ra: “Không ai có thể can thiệp vào được!”
Đơn giản là anh A trình bày ra một ý tưởng: “Cái A này không thể có ai can thiệp vào được!” công chúng kiểm tra thấy đúng -> biến ý tưởng trên thành “hệ thống A mang danh không ai có thể can thiệp được!”
Cái sản phẩm tạo được thành từ công chúng đương nhiên cũng sẽ phải thỏa mãn y như ý tưởng A không thể có ai can thiệp vào được, việc kiểm tra có thể tiến hành bằng cách đọc mã nguồn của phần mềm đang chạy.
Đấy là nói sơ qua về kỹ thuật, nó cho ta một sự yên tâm là không có chiêu trò gì nằm ngoài quy ước mà Bitcoin đã tuyên bố có thể áp dụng được vào hệ thống này. Chuyện này thì hệ thống thực của chúng ta vốn đã không làm được, tiền USD, RMB… chỉ cần muốn đủ chuyện xảy ra có thể can thiệp: tự in tiền, vàng giả, tiền giả, tiền rớt giá…

Sự thực: Satoshi Nakamoto đã tham khảo những ý tưởng tiền nhiệm có trước thời anh chàng này như E-gold, Bit gold, Hash Cash, B-money… Xem ở đây.

Bitcoin đã tiếp thu rất nhiều thất bại của tiền nhân trước khi phôi thai ra đời

Hệ thống này hoạt động như thế nào?

Bạn muốn có Bitcoin, cách đầu tiên là phải đào… giống như xách xẻng ra sau vườn đào vàng vậy, ở đây ta cắm máy tính + phần mềm cho nó tự đào, tiền điện và tiền mua máy tính đương nhiên ta chi trả qua lao động của mình (như chi phí mua xẻng và ăn cơm vậy).
Hệ thống này quy định sẽ chỉ có 21 triệu Bitcoin sẽ được sinh ra từ giờ đến năm 2140, tức là nếu bây giờ bạn xách xẻng đi đào cơ may có thể bạn sở hữu được 1/21 triệu ấy (cũng giống như bạn có cơ may đào được một cục vàng nào đó trong toàn thể số vàng mà trái đất đang chứa). 21 triệu này là giới hạn cũng như số vàng của trái đất cũng có giới hạn vậy. Nên nhớ vàng có giới hạn nhưng không có nghĩa là giá trị của vàng có giới hạn.
Cách thứ hai là bạn bỏ giá trị của bạn hay tiền túi của bạn ra để mua Bitcoin từ một người đã đào nó cho bạn. Tức là bạn không xách xẻng đi đào mà bạn chuyển qua đi bán phở sau đó được tiền của khách bạn qua gặp thằng đi đào Bitcoin bạn mua Bitcoin của nó. Giống như bạn muốn có 1 cục vàng đâu có nghĩa là bạn phải bỏ công đi đào đúng không, bạn có thể mua nó mà!
Bitcoin đảm bảo không một cách nào khác ngoài đào mà Bitcoin tự sinh ra, như không một cách nào khác ngoài đi đào và khai thác mà vàng được sinh ra. Chính vì chân lý vẫn giữ như vậy nên Bitcoin mới còn được người ta chọn và vàng vẫn được người ta tin tưởng giá trị. Chứ bây giờ mà vàng tự nhiên có thể hô biến ra mà không cần đào và khai thác nữa thì làm sao ai còn mua?

Về góc nhìn kinh tế chính trị?

Bây giờ là góc nhìn của kinh tế chính trị về loại tiền tệ này:
Chúng ta hãy quên tiền giấy đi, chúng ta nói về tiền một cách thuần túy như là đồng tiền vàng, đồng tiền bạc… với vàng và bạc cũng như bất kỳ món hàng hóa nào khác trên đời chúng đều có giá trị giống như nhau: x đồng vàng = y đồng bạc = z kg gạo
Một hàng hóa chúng ta biết là nó chỉ trở thành 1 hàng hóa, khi nó thỏa mãn 2 mặt: giá trị sử dụng và lao động tạo ra. Tức là 1 thứ chỉ có 1 trong 2 thì không trở thành hàng hóa được: ví dụ thứ do lao động làm ra rất khó khăn lâu lắc nhưng vô dụng thì không là hàng hóa, thứ có giá trị sử dụng mà không phải lao động làm ra thì cũng vô giá trị.
Vàng, bạc, gạo… các hàng hóa phổ biến ta biết đều thỏa mãn 2 mặt trên, giá trị sử dụng (tính có ích) + lao động.
Vàng: giá trị sử dụng là trang sức lấp lánh, linh kiện dẫn điện tốt… (rất nhiều những giá trị sử dụng của nó như chỉ kể đơn giản như vậy) còn lao động thì tất nhiên là phải tốn sức lao động đào dò tìm vắt óc moi tim nặn máu để dò và khai thác chúng rồi…
Bạc tương tự vàng. Và gạo bạn cũng sẽ thấy như thế: giá trị sử dụng chống chết đói, lao động thì phải tốn IQ cho vụ mùa, công chăm sóc, vận chuyển…
Nói dài dòng giờ đến Bitcoin, liệu có thể có thể có phương trình đoại loại như “x đồng vàng = y đồng bạc = z kg gạo = w đồng Bitcoin” không? Cái giá trị sử dụng và lao động của thằng Bitcoin là ở chổ nào?
Mặt lao động của Bitcoin: như đã phân tích ở trên, nó là hành động dùng máy tính để đào trong các thuật toán cho ra được vàng. Và nó công bằng ở chổ may mắn như chơi xổ số.
(Nhưng bạn hãy nhớ chơi xổ số chỉ là một hình thức cờ bạc như chơi bài tiến lên hay bài cào… tiền từ túi người này chảy sang túi người khác chứ không có cái gì mới được tạo thêm cả. Ví dụ tổng số tiền từ đầu hiệp là 100 ngàn thì đến cuối hiệp thắng thua ra sao cộng tiền đó lại vẫn là 100 ngàn. Đào Bitcoin giống chơi xổ số ở chổ may rủi hên xui nhưng khác cờ bạc ở chổ cái vụ chiếm của người này trả qua người nọ)
Tại sao lại nói Bitcoin công bằng ở chổ may mắn? Đó là tại vì kinh nghiệm cho thấy: có người may mắn nhiều khi đi đào với 1 cái máy tính cấu hình vừa vừa cắm vài ngày có thể trúng được Bitcoin nhưng một hệ thống siêu máy tính bị nhọ nên cắm cả tháng cũng chẳng lòi ra Bitcoin nào. Như thế là công bằng, công bằng ở chổ bạn không sợ bọn hổ báo về tư liệu sản xuất hay các tập đoàn khai thác lớn chiếm hết Bitcoin khiến bạn có cắm máy đào suốt đời cũng chẳng ra Bitcoin nào.
(Tất nhiên là đã chịu khó đầu tư đào Bitcoin thì không thể nào nhà đầu tư lại chịu bỏ chi phí thấp cho một cái máy bèo rồi ngồi chờ hên xui như vậy được. Tỷ lệ thắng vẫn cao hơn khi ta có lực lượng đào hùng hậu hơn. Liên hệ thực tế cái chuyện này so với việc tìm kiếm và khai thác vàng, rõ ràng chịu đầu tư một công ty khai thác mỏ vàng quy mô lớn thì thu lợi nhiều hơn là xách xẻng ra sau vườn đi đào từ từ kiếm vàng dựa trên yếu tố hên xui.)

21 triệu Bitcoin đại diện cho cái gì? Giả sử nhân loại đào được đủ 21 triệu đó thì họ được cái gì từ thành quả lao động “đào” của mình?

** Chú ý những phân tích này khá non và thiếu nghiêm túc từ cách đây nhiều năm lúc tôi vẫn chưa có đủ nhận thức về Bitcoin, bạn nên đọc những bài viết phân tích kỹ hơn và nghiêm túc hơn gần đây của tôi (nếu tôi có thời gian để viết lại các luận điểm rành mạch hơn) **

Để trả lời câu hỏi khó khăn này ta thử trả lời một câu khác tương tự nhưng là dành cho vàng:
Toàn bộ vàng đào được từ trái đất đại diện cho cái gì? Giả sử nhân loại đào được đủ tổng số vàng đó thì họ được cái gì từ thành quả lao động “đào” của mình lâu nay?
Câu trả lời là: thì được vàng chứ được cái gì nữa? Được vàng, được cái tính chất của vàng có mà ta thích đó: sáng lấp lánh, dẫn điện,…
Đặt câu hỏi cho bạc hay gạo thì cũng tương tự.
Vậy quay lại Bitcoin ta có thể trả lời tương tự hay không? Có lẽ ta phải xem qua giá trị sử dụng của Bitcoin để mà trả lời.
Giá trị sử dụng của đồng Bitcoin: nó vô hình!
Vâng không như vàng là một vật thể hàng hóa được hiện hữu Bitcoin là một thứ luận lý vô hình. Nhưng đừng cho rằng những hàng hóa vô hình lại không có giá trị sử dụng nhé, hãy nhớ đến loại hình dịch vụ chẳng hạn, ví dụ dịch vụ đưa bạn từ VN sang US, việc bạn có mặt tại US mà trước đó bạn đang ở VN đó là giá trị sử dụng của dịch vụ đó đấy, nhưng giá trị sử dụng của dịch vụ này nằm ở chổ đem bạn đi được chứ không nằm ở chổ tại vì nó vô hình mà nó có giá trị sử dụng.
Bitcoin khác ở chổ này, giá trị sử dụng của Bitcoin là ở chổ nó vô hình! Cái này thì lại khác ví dụ về dịch vụ di chuyển VN qua US, giá trị sử dụng của nó tại vì nó vô hình nghe cứ như là chiếc áo tàng hình của Harry Potter vậy, bởi vì nó tàng hình nên nó mới có giá trị sử dụng, nó mà hết tàng hình thì thành vứt đi.
Tại sao Bitcoin nó vô hình thì nó mới tạo ra giá trị sử dụng? Đó là vì nó vô hình nên nó mới có thể di chuyển được số lượng lớn khoảng cách xa bất kể không thời gian. Chứ một thứ hữu hình không thể nào làm được như vậy, ví như vàng làm sao chuyển 10 tấn vàng sang nửa vòng trái đất trong vòng 1 giây mà không tốn bất kỳ chi phí nào?
Đó chính là cái giá trị sử dụng của Bitcoin, nó có giá trị sử dụng vì nó không có hiện hữu, chứ không giống như vàng có giá trị sử dụng là tính chất lấp lánh, mềm dẽo dẫn điện… Giả sử như Bitcoin mà có tính chất giống như vàng ấy thì làm sao di chuyển nó đi nửa vòng trái đất trong vòng 1 giây?
Nó giống như câu hỏi ngày trước trên lichsuvn: “Giá trị sử dụng của mọi thứ -quý giá- giống như nhau, vậy tại sao gái xấu nó có giá trị sử dụng khác gái đẹp đó?”
Xin thưa là gái xấu đóng phim Cô gái xấu xí với Thị Nở Chí Phèo… còn gái đẹp thì chả thể đóng được, đó là giá trị sử dụng của gái xấu.
“Vợ đẹp thì chồng phải lo đêm nằm lắm kẻ rình mò ước ao
Chẳng thà cứ xấu hư tao đêm nằm phơi ngửa chẳng ma nào mò”
Tương tự bây giờ một thứ có giá trị sử dụng thì là bởi là vì nó không tồn tại hiện hữu nên nó mới có giá trị sử dụng. Thật sự là thế giới đã thành ra cái gì thế này không thể hiểu được? Mình không biết là ngày đó Marx đã nghĩ đến giá trị sử dụng của một thứ là vì nó không tồn tại hiện hữu hay chưa? Và lao động ở đây tạo ra thứ sản phẩm đó là lao động luận lý, tức mọi người thống nhất với nhau công việc đào đó là lao động nên nó là lao động.
Chứ cái ngày mà con người ta chưa biết vàng là gì tự dưng có một thằng khỉ cầm cây đi vô rừng đào vàng thì chắc mọi người lúc đó bảo nó khùng.
Vậy nhé, Bitcoin có giá trị vì thỏa mãn được 2 mặt:
Lao động: đi đào là hành động mà loài người công nhận là lao động
Giá trị sử dụng: không thực sự hiện hữu vật lý!